Ostry dyżur okulistyczny
Grafika przedstawia przekrój skóry głowy z zaznaczonymi mieszkami włosowymi. U góry widać powierzchnię skóry z włosami wystającymi na zewnątrz. Pod napisem "NUŻENIEC" znajduje się powiększenie, które pokazuje strukturę mieszków włosowych i otaczające je tkanki. Wewnątrz mieszków włosowych znajdują się czerwone, wydłużone obiekty oznaczone jako "Demodex folliculorum", które są rodzajem roztocza. Pod spodem znajduje się opis w języku polskim: "Roztocza nużeńca w mieszkach włosowym". Na dole grafiki widnieje logo "INSTYTUT OKA". Całość ma charakter edukacyjny i ilustruje obecność roztoczy Demodex w ludzkich mieszkach włosowych.

Demodex folliculorum powoduje m.in. przewlekłe zapalenie brzegów powiek.

Nużeniec, znany również jako Demodex, to rodzaj mikroskopijnego roztocza, które żyje w mieszkach włosowych ludzi, najczęściej na twarzy. Istnieją dwa główne gatunki nużeńców związane z ludźmi: Demodex folliculorum, który żyje w mniejszych mieszkach włosowych, takich jak rzęsy, oraz Demodex brevis, który zwykle znajduje się w pobliżu gruczołów łojowych w mieszkach włosowych1.

Większość ludzi ma na swojej skórze nużeńce, ale zazwyczaj nie powodują one żadnych problemów. Jednak w przypadku osób z osłabionym układem odpornościowym lub cierpiących na inne schorzenia skórne, nużeńce mogą rozmnażać się zbyt szybko, co prowadzi do stanu zapalnego skóry zwanego demodekozą.

Czym jest nużyca (demodekoza)?

Nużyca, znana również jako demodekoza, to choroba skóry wywołana przez nadmierną obecność nużeńców (Demodex folliculorum) na skórze. Nużeńce są mikroskopijnymi roztoczami, które zwykle żyją w mieszkach włosowych i gruczołach łojowych, szczególnie na twarzy. Chociaż są one częścią normalnej flory skórnej i zazwyczaj nie powodują problemów, w niektórych przypadkach mogą przyczynić się do stanów zapalnych skóry.

Objawy demodekozy (nużycy) mogą obejmować:

  • Świąd.
  • Zaczerwienienie.
  • Poczucie szorstkości skóry, podobne do papieru ściernego.
  • Łuszczenie się skóry, przypominające egzemę.
  • Wrażliwość skóry.
  • Białawy nalot na skórze lub rzęsach.

Demodekoza jest stosunkowo rzadka, mimo że nużeńce są bardzo powszechne. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt bezpośredni lub pośredni z osobą będącą nosicielem. Nużeńce żywią się lipidami i łojem skórnym, najlepiej czują się na skórze bogatej w gruczoły łojowe, czyli na skórze twarzy.

Diagnostyka nużeńca na skórze odbywa się za pomocą zeskrobiny, metody cyjanoakrylowej, biopsji dermatologicznej lub metody wytrawiania. W leczeniu stosuje się różne metody, w tym leki przeciwpasożytnicze i środki pielęgnacyjne mające na celu zmniejszenie liczby roztoczy i łagodzenie objawów.

Demodex folliculorum – Nużeniec ludzki:

  • mechaniczne zatkanie ujścia gruczołów Zeissa
  • mechaniczne drażnienie cebulek włosowych rzęs
  • alergizujące działanie antygenów roztoczy i ich produktów przemiany materii
  • wtórne zakażenia bakteryjne i grzybicze prowadzą do przewlekłego zapalenia brzegów powiek

Demodex brevis – Nużeniec krótki:

  • mechaniczne zatkanie ujścia gruczołów Meiboma
  • zmiana jakości i ilości wydzieliny gruczołów Meiboma prowadzą do zespołu suchego oka

Nużeniec – różnorodne objawy okulistyczne i dermatologiczne:

  • przewlekłe zapalenie brzegów powiek
  • niewydolność gruczołów Meiboma i wtórny zespół suchego oka
  • nawracające gradówki i jęczmienie
  • pieczenie
  • świąd
  • uczucie piasku pod powiekami
  • zaczerwienie oczu
  • nieprawidłowy wzrost lub wypadanie rzęs
  • zmiany łojotokowe skóry
  • trądzik różowaty

U około 58% osób zakażonych roztoczami Demodex pojawią się objawy chronicznego za­palenia powiek. Zmiany zapalne w obrębie mieszka włosowego rzęs lub dysfunkcja gruczołu Meiboma, bez zachowania odpo­wiedniej higieny, mogą przenosić się na spojówkę – powodując zapalenie spojówek lub rogówkę – powodując jej uszkodzenia.

Nużeńce diagnozuje się poprzez pobranie kilku rzęs i zbadanie ich pod mikroskopem. Badanie jest szybkie, a wynik otrzymujemy po 15 minutach.

Pacjent w dniu badania nie powinien nakładać żadnych kosmetyków (pielęgnacyjnych i kolorowych) na powieki i rzęsy.

Częstość zarażenia nużeńcem rośnie wraz z wiekiem, co ma prawdopodobnie związek zezmniejszeniem odporności u osób starszych.

Nużeniec oczny nie lubi światła dziennego, co sprawia, że jego aktywność zwiększa się w ciągu nocy. Aby uniknąć stanu chorobowego, warto także przestrzegać zasad higieny osobistej.

Nużeńca diagnozuje się dzięki pobraniu kilku rzęs, a następnie zbadaniu ich pod mikroskopem. Najczęściej wykrywa się Demodex folliculorum i Demodex brevis, wynik można uzyskać w ciągu 15 minut.

Badanie w kierunku nużeńca to koszt mieszczący się w granicach od 80 do 180 zł.