Niedowidzenie (amblyopia) – czym jest i jak ją leczyć?

Amblyopia, znana również jako “leniwe oko”, jest problemem zdrowia oczu, który może wpływać na ostrość wzroku, a nawet prowadzić do utraty widzenia. To stan, który jest wynikiem nieprawidłowej komunikacji między okiem a mózgiem, a zrozumienie go jest kluczem do odpowiedniego leczenia i poprawy jakości życia.

Co to jest amblyopia (niedowidzenie)?

Amblyopia, zwykle określana jako “leniwe oko”, to stan, który powoduje zmniejszenie ostrości wzroku pomimo korzystania z najbardziej efektywnych metod korekcji wzroku. Zjawisko to występuje, gdy jeden z oczu ma lepszą ostrość wzroku, co może prowadzić do utraty widzenia binokularnego – mózg wówczas korzysta wyłącznie z informacji wzrokowych pochodzących z oka o lepszym widzeniu, ignorując to o słabszym widzeniu. W niektórych przypadkach amblyopia może dotyczyć obu oczu, co oznacza, że oba oczy mają obniżoną ostrość wzroku mimo prób korekcji.

Amblyopia, jeśli nie zostanie zdiagnozowana i leczona we wczesnym dzieciństwie, może utrzymywać się przez wiele lat, a nawet do wieku dorosłego. Szacuje się, że od 1 do 5% ogólnej populacji zmaga się z amblyopią. Wczesne wykrycie tego stanu jest kluczowe, ponieważ pozwala na rozpoczęcie leczenia w etapie, kiedy możliwe jest stymulowanie tworzenia połączeń neuronalnych w drogach wzrokowych, co z kolei może prowadzić do poprawy ostrości widzenia u dziecka.

Przyczyny amblyopii (niedowidzenia)

Amblyopia jest wynikiem braku bodźców, które są niezbędne dla prawidłowego rozwoju widzenia i centralnej fiksacji siatkówkowej (zdolności oka do utrzymania stałego obrazu na siatkówce). Istnieje kilka typów amblyopii, które zależą od czynnika, który wywołuje ten stan. Należą do nich: amblyopia zeza, anizometropia, niedowidzenie deprywacyjne (spowodowane niedostatkiem bodźców) oraz ametropijne.

Bezpośrednie przyczyny “leniwego oka” mogą obejmować:

• Zez jednostronny: Amblyopia może być wynikiem nieleczonego zeza. Warto jednak pamiętać, że może wystąpić również sytuacja odwrotna – oko może zacząć zezać w wyniku niedowidzenia.
• Anizometropia: Jest to stan, w którym istnieje znaczna nierówność refrakcji (rozproszenia światła) między obu oczami. Przyczyny tego stanu mogą być różne, w tym krótkowzroczność o różnych mocach w obu oczach, dalekowzroczność o różnych mocach w obu oczach, czy astygmatyzm.
• Deprywacja sensoryczna: Występuje, gdy choroby oczu uniemożliwiają dotarcie bodźca świetlnego do siatkówki, zaburzając normalny proces widzenia. Może to wystąpić, na przykład, gdy dziecko rodzi się z zaćmą. Może to również być wynikiem anatomicznych defektów siatkówki lub nerwu wzrokowego, lub oczopląsu. Jeśli wystąpi w krytycznym okresie rozwoju wzroku, może prowadzić do amblyopii.

Leczenie amblyopii

Podstawą leczenia amblyopii jest eliminacja choroby lub przyczyny, która powoduje problem z widzeniem, jeśli taka występuje. Mogą to być operacje korekcyjne, takie jak operacja zeza, zabieg korygujący opadanie powieki, czy usunięcie zaćmy. Wierzy się, że pełne wyleczenie jest możliwe tylko do około 7.-10. roku życia, a im młodsze jest dziecko, tym szybciej może przebiegać proces poprawy widzenia.

Kolejnymi krokami w leczeniu amblyopii są:

• Terapia refrakcyjna: Optymalna korekcja optyczna wady wzroku (na przykład za pomocą okularów) jest pierwszym etapem w leczeniu amblyopii, niezależnie od tego, czy przyczyną jest zez, czy anizometropia.
• Terapia okluzyjna: Polega na zasłanianiu zdrowego oka i stymulowaniu w ten sposób mózgu, aby włączył niedowidzące oko w proces widzenia.
• Penalizacja atropiną: Jest to alternatywa dla terapii okluzyjnej, zwłaszcza gdy mały pacjent nie współpracuje lub zasłanianie oka nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Polega na podawaniu do zdrowego oka roztworu 1% atropiny, co powoduje nieostre widzenie i ma na celu zmuszenie chorego oka do pracy.
• Ćwiczenia pleoptyczne: Polegają na zasłanianiu zdrowego oka i stymulowaniu widzenia w niedowidzącym oku podczas wykonywania prostych zadań za pomocą specjalnych urządzeń.