Witrektomia oka

Rozwój nowoczesnej okulistyki sprawia, że dziś medycyna potrafi dać nadzieję na wyleczenie pacjentom, którzy do niedawna narażeni byliby na znaczne pogorszenie lub nawet całkowitą utratę wzroku. Jednym z ważniejszych zabiegów ratujących wzrok jest witrektomia. Na czym polega ta metoda leczenia i kiedy należy ją zastosować?

Wprowadzenie do witrektomii – najważniejsze informacje o budowie oka

Ludzki narząd wzroku jest bardzo złożoną strukturą anatomiczną. Dla lepszego zrozumienia zabiegu witrektomii warto znać budowę oraz usytuowanie przynajmniej kluczowych struktur oka. Powierzchnię gałki ocznej tworzy rogówka – pokryta dodatkowo ochronnym i nawilżającym filmem łzowym – oraz twardówka. Pod nią, w centralnej części gałki ocznej, znajduje się komora przednia, za nią źrenica (otoczona tęczówką) i soczewka. Wnętrze gałki ocznej wypełnia ciało szkliste – całkowicie transparentna substancja o galaretowatej konsystencji.

Natomiast za przestrzenią wypełnioną ciałem szklistym położona jest siatkówka oraz powiązane z nią struktury, w tym: plamka żółta, tarcza nerwu wzrokowego (w której zbiegają się włókna nerwowe) i sam nerw wzrokowy oraz naczynia krwionośne (tętnica środkowa siatkówki i żyła środkowa siatkówki). Siatkówka jest strukturą o kluczowym znaczeniu dla procesów widzenia, ponieważ to właśnie w niej koncentrują się receptory odpowiedzialne za widzenie kolorów oraz kształtów (czopki i pręciki), a także nerwy, umożliwiające przesyłanie impulsów z oka do mózgu. Szczególne znaczenie ma zlokalizowana w obrębie siatkówki struktura zwana plamką – odpowiada ona za ostre widzenie, jest również miejscem o największym zagęszczeniu receptorów.

Wskazania do wykonania zabiegu witrektomii

Wskazania do wykonania zabiegu witrektomii obejmują różne problemy z siatkówką i ciałem szklistym oka. Zabieg ten jest zalecany w przypadku:

• Retinopatii cukrzycowej, która może prowadzić do krwawienia lub tworzenia się blizn na siatkówce.
• Oderwania siatkówki, gdzie witrektomia może zapewnić lepszy dostęp do siatkówki i zmniejszyć napięcie na niej.
• Krwotoku do ciała szklistego, który może blokować światło docierające do siatkówki.
• Zmętnienia ciała szklistego spowodowane infekcją lub urazem.
• Dziury w plamce, czyli uszkodzeniu centralnej części siatkówki odpowiedzialnej za widzenie szczegółów.

Na czym polega witrektomia?

Witrektomia to specjalistyczna procedura okulistyczna, którą można porównać do precyzyjnego “sprzątania” wewnątrz oka. Wyobraź sobie, że wnętrze twojego oka jest wypełnione przezroczystym, galaretowatym materiałem zwanym ciałem szklistym. Czasami, z różnych przyczyn, jak na przykład zaawansowana cukrzyca, urazy oka, lub niektóre choroby siatkówki, ciało szkliste może ulec uszkodzeniu lub zmąceniu, co negatywnie wpływa na widzenie.

Podczas witrektomii, okulista – chirurg, wykonuje niewielkie nacięcia, aby usunąć to zmącone ciało szkliste i zastąpić je klarownym roztworem. Dzięki temu światło może ponownie swobodnie docierać do siatkówki, co często prowadzi do znaczącej poprawy widzenia.

Jak przebiega zabieg witrektomii?

Witrektomia najczęściej nie wymaga znieczulenia ogólnego, dlatego przeprowadza się ją w znieczuleniu miejscowym – oczywiście pod nadzorem anestezjologa. Pacjent oprócz leków przeciwbólowych otrzymuje również środki uspokajające. Po etapie przygotowania do zabiegu, lekarz przeprowadzający operację nacina błonę zewnętrzną oka w trzech miejscach.

Następnie przez te mikroskopijne nacięcia wprowadza do wnętrza gałki ocznej instrumenty, które umożliwiają wycięcie ciała szklistego oraz – jeśli jest to potrzebne – wykonanie innych procedur medycznych. Zakres interwencji w chirurgii witreoretinalnej zależy ściśle od wskazań do przeprowadzania zabiegu, dlatego lekarz może w czasie tej samej operacji np. usunąć soczewkę oka i zastąpić ją soczewką sztuczną, usunąć znajdujące się w gałce ocznej ciało obce bądź wylew krwi, albo przyłożyć siatkówkę, która uległa odwarstwieniu.

Jednym z etapów witrektomii jest również zastąpienie usuniętego ciała szklistego inną substancją – najczęściej jest to specjalny gaz lub olej silikonowy. W pierwszym przypadku użyte medium wchłania się samoistnie, w drugim – w ciągu kilku miesięcy od zabiegu niezbędne okazuje się przeprowadzenie drugiego, w celu usunięcia oleju z gałki ocznej. Wypełnienie jest konieczne, aby zapewnić utrzymanie właściwych parametrów narządu wzroku (a dokładniej: prawidłowego ciśnienia wewnątrzgałkowego).

Dlaczego warto poddać się zabiegowi witrektomii?

Korzyści z poddania się zabiegowi witrektomii to przede wszystkim:

• Poprawa ostrości wzroku i możliwość przywrócenia utraconego widzenia.
• Leczenie odwarstwienia siatkówki i dziur w plamce.
• Zarządzanie retinopatią cukrzycową i krwotokiem do ciała szklistego.
• Zapobieganie dalszemu odwarstwieniu siatkówki.

Zabieg ten może również pomóc w postawieniu dokładnej diagnozy i lepszym leczeniu.

Kiedy należy wykonać witrektomię?

Chirurgia witreoretinalna znajduje zastosowanie zarówno w przypadku schorzeń, jak i urazów. Co ważne – nie jest to zabieg “ostatniej szansy”. Wręcz przeciwnie: ze względu na coraz wyższe bezpieczeństwo oraz skuteczność tej procedury medycznej należy rozważyć ją jako metodę leczenia równorzędną np. z zastrzykami, a nierzadko nawet od nich skuteczniejszą. Co ważne – witrektomię można stosować w połączeniu z wieloma innymi technikami, w tym laseroterapią, czy diatermią – dzięki czemu możliwości jej wykorzystania w leczeniu narządu wzroku u pacjentów są bardzo szerokie.

Witrektomię przeprowadza się m.in. przy odwarstwieniu siatkówki – będącej skutkiem nagłego urazu bądź też procesu chorobowego, w tym również retinopatii cukrzycowej. Wysoką skuteczność wykazuje ona także w przypadku nieprawidłowości w obrębie plamki żółtej, w tym obrzęków lub otworów. Jeśli doszło do wylewu krwi do ciała szklistego, witrektomia pozwala na jego skuteczną ewakuację. Stosuje się ją również podczas leczenia krwawień innego pochodzenia – np. wylewu krwi do plamki żółtej – oraz w przypadku zaobserwowania zakrzepów w naczyniach dna oka. Zabieg przeprowadzany jest ponadto po urazach gałki ocznej, przy stwierdzonych zapaleniach bądź w razie powikłań po innych zabiegach okulistycznych, takich jak usunięcie zaćmy. Wskazaniem do witrektomii bywa obecność błony nasiatkówkowej – czyli struktury powstającej na styku ciała szklistego i siatkówki, a prowadzącej do osłabienia wzroku.

O czym należy pamiętać przed i po zabiegu witrektomii?

W ramach przygotowania do zabiegu witrektomii pacjent otrzymuje skierowanie na szereg badań, obrazujących ogólny stan jego zdrowia. Powinien również powiadomić lekarza o wszystkich stosowanych lekach i ściśle stosować się do otrzymanych zaleceń. Z reguły lekarze instruują pacjentów, aby nie przerywać przyjmowania leków, które stosowane są stale na cukrzycę lub nadciśnienie, ponieważ utrzymanie właściwych parametrów ciśnienia tętniczego oraz poziomu cukru we krwi przyczynia się do ograniczenia ryzyka powikłań (wpływając na szybkość gojenia oka oraz zmniejszając ryzyko krwawień). Nieco inaczej jest z lekami zmniejszającymi krzepliwość krwi – w tym przypadku lekarz prawdopodobnie zaleci ich odstawienie i zastąpienie heparyną. Na co najmniej jeden dzień przed zabiegiem pacjent powinien bezwzględnie powstrzymać się od spożywania alkoholu, warto zrezygnować również ze stosowania kosmetyków do oczu oraz tych aplikowanych w okolicach oczu.

Lekarz przeprowadzający zabieg udziela pacjentowi dokładnych wskazówek, dotyczących postępowania po zabiegu. Dotyczą one m.in. unikania przez kilka tygodni wysiłku fizycznego, schylania się oraz innych czynności powodujących wzrost ciśnienia (np. parcia podczas wypróżniania). Również przez kilka tygodni należy powstrzymać się od współżycia seksualnego. Duże znaczenie dla rekonwalescencji ma stosowanie przepisanych przez lekarza kropli lub innych leków, dbałość o higienę, a także utrzymanie prawidłowej pozycji podczas snu oraz stosowanie na noc osłony oka.

Witrektomia – FAQ:

1. Jak widzi oko po witrektomii?
   • Po witrektomii oko może przez kilka dni boleć. W razie silnych dolegliwości, zaleca się przyjęcie doustnego środka przeciwbólowego, np. ibuprofenu.
   • Pacjent może widzieć niewyraźnie, ale wzrok będzie stopniowo się poprawiał. To związane z wchłanianiem się powietrza lub gazu, które są używane w zabiegu.
2. Jak żyć po witrektomii?
   • W okresie rekonwalescencji (który trwa kilka miesięcy) warto:
     • Unikać pocierania operowanego oka.
     • Nie wykonywać gwałtownych ruchów.
     • Stosować się do zaleceń lekarza okulisty.
     • Monitorować stan oka i zgłaszać wszelkie niepokojące objawy.
3. Czy po witrektomii można stracić wzrok?
   • W większości przypadków witrektomia pomaga w uratowaniu, poprawie lub częściowym przywróceniu wzroku. Jednak czas pełnego powrotu ostrości wzroku zależy od choroby oczu, która była wskazaniem do zabiegu. Średnio wynosi to około 6 miesięcy, ale może być dłuższe w zaawansowanych przypadkach.