Leczenie zeza u dzieci i dorosłych

Zez (strabismus) to choroba polegająca na nierównoległym ustawieniu gałek ocznych. Wiążą się z nią różnego rodzaju zaburzenia widzenia jednoocznego i obuocznego.

U niemowląt z nieprawidłowym ustawieniem gałek ocznych badanie w kierunku choroby zezowej należy przeprowadzić do 1 roku życia.

Leczenie zeza powinno być zakończone przed pójściem dziecka do szkoły. Wynika to z faktu, że fizjologiczne widzenie obuoczne kształtuje się do 6-7 roku życia.

Najczęstsze przyczyny zeza

Przyczyny zeza mogą być różne i obejmować:

• Problemy z mięśniami oka, które kontrolują ruchy gałek ocznych;
• Nieprawidłowości w nerwach, które przekazują sygnały do mięśni oka;
• Zaburzenia w mózgu, który koordynuje ruchy oczu;
• Inne ogólne schorzenia lub urazy oczu, takie jak zaćma, udar mózgu, porażenie mózgowe czy zespół Downa;
• Niekorygowana wada wzroku, zwłaszcza nadwzroczność, która wymaga dodatkowego wysiłku skupienia oczu;
• Czynniki genetyczne, czyli dziedziczenie zeza po rodzicach lub rodzeństwie;

Rodzaje zeza:

• zez pozorny (pseudostrabismus)
• zez ukryty (endophoria, egzophoria)
• zez jawny towarzyszący (zez zbieżny, zez rozbieżny, hipertropia, hipotropia, zezy skośne)
• zez porażenny (zez nietowarzyszący)
• wrodzone zespoły zaburzeń narządu ruchu gałki ocznej

Niedowidzenie, amblyopia, czyli tzw. leniwe oko to osłabiona zdolność widzenia w jednym oku, wynikająca z braku współdziałania między okiem a mózgiem. Powstaje w dzieciństwie, do 6 roku życia. Wszystkie czynniki, które zaburzają w tym okresie równowagę widzenia mogą prowadzić do ambliopii.

Jeżeli niedowidzenie nie zostanie wyleczone w dzieciństwie, wada ta pozostanie już na całe życie.

Czynnikiem, który wywołuje ambliopię jest bardzo często zez. Innymi czynnikami może być zaćma u dzieci, zmętnienie soczewki, duży astygmatyzm, różnowzroczność, które pojawią się w pierwszych kilku latach życia dziecka, a także różnice w kształcie i wielkości oczu.

Leczenie “leniwego oka”

Leczenie leniwego oka, czyli amblyopii, polega na stymulowaniu słabszego oka do pracy i poprawy widzenia. W zależności od przyczyny i stopnia amblyopii, leczenie może obejmować:

• Okulary lub soczewki kontaktowe, które korygują wadę wzroku, taką jak nadwzroczność, krótkowzroczność lub astygmatyzm, która powoduje leniwe oko.
• Przysłanianie silniejszego oka za pomocą opaski lub kropli, które rozmywają widzenie. To zmusza słabsze oko do większego wysiłku i poprawia komunikację między okiem a mózgiem.
• Ćwiczenia mięśni oka, które poprawiają ruchomość i zbieżność gałek ocznych. Ćwiczenia mogą polegać na śledzeniu ruchomych obiektów, układaniu puzzli, rysowaniu lub graniu w gry komputerowe.
• Operację, która naprawia nieprawidłowe ustawienie oczu, takie jak zez, lub usuwa przeszkody w widzeniu, takie jak zaćma lub opadanie powieki.

Leczenie leniwego oka jest najskuteczniejsze, jeśli zacznie się je we wczesnym dzieciństwie, kiedy wzrok się rozwija. Leczenie może trwać od kilku miesięcy do kilku lat i wymaga regularnego monitorowania przez lekarza okulistę. Leczenie u dorosłych jest zwykle mniej efektywne, ale nie niemożliwe.

Widzenie obuoczne to równoczesne obuoczne postrzeganie obiektów wzrokowych, Wrażenia pochodzące z prawego i lewego oka są przetwarzane w mózgu, gdzie powstaje wspólny obraz o wyższej jakości i większej zawartości informacyjnej niż przy postrzegania jednoocznym.

Większa zawartość informacyjna jest efektem wyższej obuocznej ostrości wzroku, większego wspólnego, obuocznego pola widzenia i stereoskopii.

Widzenie obuoczne kształtuje się od pierwszych miesięcy życia i pod wpływem codziennych doświadczeń doskonali się przez kilka pierwszych lat życia dziecka.

Wyróżniamy 3 stopnie widzenia obuocznego:

• jednoczesna percepcja, czyli zdolność spostrzegania jednocześnie dwóch różnych obrazów, z których jeden tworzy się na siatkówce prawego oka, a drugi na siatkówce lewego oka.
• fuzja, czyli połączenie obu wrażeń jednoocznych we wspólny obraz obuoczny.
• stereopsja – widzenie stereoskopowe, czyli zdolność postrzegania głębi.

Zaburzenia widzenia obuocznego to nie tylko zez i niedowidzenie, ale również:

• zaburzenia konwergencji
• nieprawidłowa korespondencja siatkówkowa
• zaburzenia fuzji i stereopsji, niepełne widzenie obuoczne
• zaburzenia lokalizacji wzrokowej

Kiedy należy przeprowadzić badania profilaktyczne w kierunku zeza, niedowidzenia?

Zawsze kiedy rodzice lub opiekunowie zauważą jakiekolwiek niepokojące objawy.

U dzieci urodzonych przedwcześnie – badania profilaktyczne należy przeprowadzić jak najszybciej po urodzeniu, ponieważ wady refrakcji i zez występują częściej u wcześniaków niż u dzieci urodzonych o czasie.

U małych dzieci badania kontrolne w wieku od 2 do 4 lat, powtórnie w okresie przed rozpoczęciem nauki w szkole.

Badania profilaktyczne należy przeprowadzić zawsze u dzieci pochodzących z rodzin, u których stwierdzono wady refrakcji, zez, niedowidzenie lub wrodzone/genetyczne choroby oczu.

Badanie ortoptyczne. W ramach tego badania pacjent ma wykonywane:

• wykrywanie zeza jawnego i ukrytego
• wykrywanie niedowidzenia
• badanie na synoptoforze (kąta zeza, stopni widzenia obuocznego)
• badanie ruchomości gałek ocznych
• badanie konwergencji
• badanie widzenia barw
• badanie widzenia stereoskopowego
• badanie ostrości wzroku do dali i bliży
• badanie ortoptyczne pod kątem trudności szkolnych