Zez (strabismus) to choroba polegająca na nierównoległym ustawieniu gałek ocznych. Wiążą się z nią różnego rodzaju zaburzenia widzenia jednoocznego i obuocznego.
Pamiętaj! Zez sam nie minie. Leczenie zeza powinno się rozpocząć od chwili rozpoznania schorzenia – im wcześniej rozpocznie się leczenie zeza i w jak najmłodszym wieku – tym szanse jego wyleczenia są wyższe.
Podejrzenie istnienia choroby zezowej zarówno u dzieci, jak i dorosłych wymaga pilnej konsultacji okulistycznej.
U niemowląt z nieprawidłowym ustawieniem gałek ocznych badanie w kierunku choroby zezowej należy przeprowadzić do 1 roku życia.
Leczenie zeza powinno być zakończone przed pójściem dziecka do szkoły. Wynika to z faktu, że fizjologiczne widzenie obuoczne kształtuje się do 6-7 roku życia.
Zez – przyczyny:
- wady refrakcji
- choroby gałki oczne lub oczodołu
- choroby mięśni lub nerwów gałkoruchowych
- czynniki genetyczne
- choroby ośrodkowego układu nerwowego
Zez – rodzaje:
- zez pozorny (pseudostrabismus)
- zez ukryty (endophoria, egzophoria)
- zez jawny towarzyszący (zez zbieżny, zez rozbieżny, hipertropia, hipotropia, zezy skośne)
- zez porażenny (zez nietowarzyszący)
- wrodzone zespoły zaburzeń narządu ruchu gałki ocznej
Niedowidzenie, amblyopia, czyli tzw. leniwe oko to osłabiona zdolność widzenia w jednym oku, wynikająca z braku współdziałania między okiem a mózgiem. Powstaje w dzieciństwie, do 6 roku życia. Wszystkie czynniki, które zaburzają w tym okresie równowagę widzenia mogą prowadzić do ambliopii.
Jeżeli niedowidzenie nie zostanie wyleczone w dzieciństwie, wada ta pozostanie już na całe życie.
Czynnikiem, który wywołuje ambliopię jest bardzo często zez. Innymi czynnikami może być zaćma u dzieci, zmętnienie soczewki, duży astygmatyzm, różnowzroczność, które pojawią się w pierwszych kilku latach życia dziecka, a także różnice w kształcie i wielkości oczu.
Leczenie “leniwego oka”
pełna korekcja wady wzroku + pobudzanie “leniwego oka” do pracy (obturacja)
+ ćwiczenia wzrokowe i terapia widzenia
Pamiętaj! Wyleczenie niedowidzenia możliwe jest tylko u dzieci do około 8-10- roku życia. Im młodsze jest dziecko, im stopień niedowidzenia jest mniejszy i im szybciej rozpocznie się leczenie – tym poprawa może nastąpić szybciej.
Widzenie obuoczne to równoczesne obuoczne postrzeganie obiektów wzrokowych, Wrażenia pochodzące z prawego i lewego oka są przetwarzane w mózgu, gdzie powstaje wspólny obraz o wyższej jakości i większej zawartości informacyjnej niż przy postrzegania jednoocznym.
Większa zawartość informacyjna jest efektem wyższej obuocznej ostrości wzroku, większego wspólnego, obuocznego pola widzenia i stereoskopii.
Widzenie obuoczne kształtuje się od pierwszych miesięcy życia i pod wpływem codziennych doświadczeń doskonali się przez kilka pierwszych lat życia dziecka.
Wyróżniamy 3 stopnie widzenia obuocznego:
– jednoczesna percepcja, czyli zdolność spostrzegania jednocześnie dwóch różnych obrazów, z których jeden tworzy się na siatkówce prawego oka, a drugi na siatkówce lewego oka.
– fuzja, czyli połączenie obu wrażeń jednoocznych we wspólny obraz obuoczny.
– stereopsja – widzenie stereoskopowe, czyli zdolność postrzegania głębi.
Zaburzenia widzenia obuocznego to nie tylko zez i niedowidzenie, ale również:
- zaburzenia konwergencji
- nieprawidłowa korespondencja siatkówkowa
- zaburzenia fuzji i stereopsji, niepełne widzenie obuoczne
- zaburzenia lokalizacji wzrokowej
Kiedy należy przeprowadzić badania profilaktyczne w kierunku zeza, niedowidzenia?
Zawsze kiedy rodzice lub opiekunowie zauważą jakiekolwiek niepokojące objawy.
U dzieci urodzonych przedwcześnie – badania profilaktyczne należy przeprowadzić jak najszybciej po urodzeniu, ponieważ wady refrakcji i zez występują częściej u wcześniaków niż u dzieci urodzonych o czasie.
U małych dzieci badania kontrolne w wieku od 2 do 4 lat, powtórnie w okresie przed rozpoczęciem nauki w szkole.
Badania profilaktyczne należy przeprowadzić zawsze u dzieci pochodzących z rodzin, u których stwierdzono wady refrakcji, zez, niedowidzenie lub wrodzone/genetyczne choroby oczu.
Badanie ortoptyczne. W ramach tego badania pacjent ma wykonywane:
- wykrywanie zeza jawnego i ukrytego
- wykrywanie niedowidzenia
- badanie na synoptoforze (kąta zeza, stopni widzenia obuocznego)
- badanie ruchomości gałek ocznych
- badanie konwergencji
- badanie widzenia barw
- badanie widzenia stereoskopowego
- badanie ostrości wzroku do dali i bliży
- badanie ortoptyczne pod kątem trudności szkolnych