Diagnostyka Zespołu Suchego Oka

Diagnostyka ZSO stała się nieodłącznym elementem codziennej praktyki okulistycznej. Doskonalonych jest wiele badań diagnostycznych, pojawiają się liczne nowoczesne techniki, ale nadal podstawą rozpoznania i różnicowania jest dobrze zebrany wywiad, uwzględniający czynniki ryzyka i charakter dolegliwości oraz badanie w lampie szczelinowej.

Diagnostyka w lampie szczelinowej

Elementy diagnostyczne podczas badania w lampie szczelinowej:

Ocena skóry powiek
Ocena brzegu powiek wraz z oceną gruczołów Meiboma wymaga zwrócenia uwagi na następujące szczegóły: czy tylny brzeg powieki styka się z gałką oczną, czy jest prawidłowo ustawiony, czy liczba gruczołów jest prawidłowa, czy ujścia gruczołów nie są zaczopowane
Ocena zamykania powiek
Ocena częstotliwości mrugania ( prawidłowo 12/min)
Ocena menisku (wymiar pionowy) i pryzmatu (wymiar strzałkowy) łzowego. Prawidłowy menisk łzowy powinien być wypukły i mieć wysokość ponad 1 mm. Prawidłowy pryzmat 0,2-0,4 mm.
Ocena w świetle odbitym – półilościowy test interferencji filmu łzowego (ocena warstwy tłuszczowej). Bardzo cennym uzupełnieniem badania jest analiza powierzchni oka z wykorzystaniem aparatu EASYTEARview.
Ocena obecności fałdów spojówkowych równoległych do brzegu powieki (LIPCOF, Lid Paralell Conjunctival Folds)

Dry Eye WorkShop

Według aktualnych wytycznych Międzynarodowego Zespołu Ekspertów (DEWS), w codziennej praktyce sekwencja stosowanych testów diagnostycznych powinna zawierać:

wywiad kliniczny (historię choroby),
kwestionariusz dotyczący występujących objawów,
czas przerwania filmu łzowego z fluoresceiną (FBUT),
ocenę barwienia powierzchni oka fluoresceiną z zastosowaniem filtra żółtego w oparciu o skalę stopniującą
test Schirmera I ze znieczuleniem lub bez znieczulenia i/lub test Schirmera II ze stymulacją jamy nosowej,

Ocena wydzielania wodnej składowej łez – mierzonym parametrem jest ilość warstwy wodnej łez: wydzielanie podstawowe, całkowite i odruchowe

> 15 mm – wynik prawidłowy

10 – 15 mm – początkowy deficyt łez

5 – 10 mm – nasilony deficyt łez

< 5 mm – zaawansowany ZSO

Schirmer I – bez znieczulenia – określa ilość komponenty wodnej filmu łzowego wydzielanej całkowicie: podstawowe + odruchowe

Schirmer I – ze znieczuleniem – określa ilość komponenty wodnej filmu łzowego – wydzielanie podstawowe

Pacjent nie może zamykać oczu i powstrzymywać się od mrugania ponieważ zaniża to wyniki. Nie może również mieć oczu szeroko otwartych, gdyż przeciwnie powoduje to przerwanie filmu łzowego indukując wzrost wydzielania łez zawyżając wyniki.

ocena morfologii brzegów powiek oraz gruczołów Meiboma (meibografia), ocena wydzieliny (ekspresja) gruczołów Meiboma.

Pozostałe dostępne testy mogą być indywidualnie dołączone do schematu zależnie od dostępności, możliwości wykonania oraz celu badania.

Czas przerwania filmu łzowego z fluoresceiną

Test Schirmera

Kwestionariusz Zaburzeń Powierzchni Oka (OSDI)

Spośród kwestionariuszy najczęściej stosowanym jest Kwestionariusz Zaburzeń Powierzchni Oka (OSDI)

Wskaźnik OSDI = suma wyników dla wszystkich udzielonych odpowiedzi x 25 podzielone przez liczba udzielonych odpowiedzi; (ocena w skali od 1 do 100; im wyższy wynik, tym większy stopień zaburzeń powierzchni oka.

OSDI wydaje się najbardziej uznanym wskaźnikiem stanu powierzchni oka, dobrze ocenianym w analizach porównawczych z NEI VFQ 25 czy kwestionariuszem McMonniesa lub Wersją Skróconą Form-12 Health Status Questionnaire oraz dobrze korelującym z uzyskanymi w nich wynikami i stosowaniem substytutów filmu łzowego.

Wynik powyżej 12 wskazuje na suche oko (czułość 60%, specyficzność 83%), jego wykonanie zajmuje jedynie minutę. Połączenie OSDI z testami klinicznymi (Schirmer I, barwienie zielenią lizaminy) i odczuwaniem ZSO przez pacjenta podnosi czułość do 80%, ale obniża tym samym nieznacznie specyficzność do 79%.

W badaniach klinicznych najczęściej stosowana w oparciu o OSDI kwalifikacja ZSO to:

0–12 – wynik prawidłowy,

13–22 – łagodny ZSO,

23–32 – umiarkowany ZSO,

33–100 – ciężki ZSO

Źródło: www.mydryeyes.com

Inne testy

Inne polecane testy to:

– ocena CFS (barwienie rogówki fluoresceiną) zgodnie ze skalą Oxford

– ocena osmolarności łez TearLAB (hyperosmolarność >328 mOsm/l to kryterium ciężkiego suchego oka)

– barwienie powierzchni oka pochodnymi fluoresceiny: różem bengalskim i zielenią lizaminy

– topografia dynamiczna + ocena czoła fali – Tear Build Up Time – TSRI (Tear Stability Regularity Index), TSAI (Tear Asymmetry Index), TMS – BUT, TMS Break Up Area

Biomarkery są wykorzystywane w diagnostyce oraz monitorowaniu ZSO ze szczególnym uwzględnieniem możliwości wykorzystania oceny ekspresji nabłonkowej HLA –DR + (upregulacja związana z wzmożoną aktywnością immunologiczną komórek nabłonka) oraz cytokin filmu łzowego, wśród których na szczególną uwagę jako potencjalny najistotniejszy czynnik inicjujący proces zapalny na powierzchni spojówki i rogówki typowana jest sPLA2- Ila (sekrecyjna fosfolipaza A2 – grupa II).

Inne badane klinicznie czynniki to między innymi cytokiny prozapalne takie jak:

IL-17, IL-23, IL-1b oraz ocena MMP- 9 (test InflammaDRY).