Liczbę chorych na AMD w Polsce określa się na około 1,2 mln, w tym 10-15% osób z postacią wysiękową. Rocznie przybywa około 100 tys. nowych chorych na zwyrodnienie plamki związane z wiekiem. Wydłużenie średniego czasu życia skutkować będzie liczbą ok. 2 mln chorych w Polsce w 2020 roku.
AMD – zwyrodnienie plamki związane z wiekiem – to najczęstsza przyczyna zupełnej utraty wzroku u pacjentów po 60 roku życia.
AMD – zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, występuje w dwóch postaciach: suchej (80–90% chorych) oraz wysiękowej (10–15% chorych). W postaci suchej AMD pogorszenie ostrości widzenia następuje stopniowo, sukcesywnie doprowadzając do utraty widzenia centralnego. W tej postaci choroby obumierają komórki odpowiedzialne za prawidłowe odbieranie wrażeń wzrokowych oraz funkcjonowanie siatkówki oka. W postaci wysiękowej AMD (tzw. postać mokra lub neowaskularna) znaczące pogorszenie widzenia może nastąpić gwałtownie, nawet w ciągu kilku dni.
Zwykle zmiany degeneracyjne obejmują najpierw jedno oko, co może pozostawać niezauważone przez chorego, ponieważ oko zdrowe funkcjonuje jeszcze właściwie. Około 40% pacjentów, u których rozpoznano AMD, zmiany zwyrodnieniowe pojawiają się również w drugim oku – w przeciągu 5 lat
AMD – zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (ang. Age-related Macular Degeneration, w skrócie AMD) jest przyczyną ciężkiego centralnego uszkodzenia wzroku. Przyczyna zwyrodnienia plamki nie jest w pełni wyjaśniona. Uważa się, że choroba powiązana jest ściśle z czynnikami genetycznymi i środowiskowymi.
Wczesne AMD
Wczesne stadium zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem (AMD) demonstruje niewielkie defekty widzenia centralnego, obserwowane w postaci niewielkiego ubytku widzenia centralnego. Objawami AMD są pogorszenie widzenia, zauważalne zwłaszcza przy czytaniu, zniekształcone widzenie linii prostych, rozmycie krawędzi oglądanych przedmiotów, widzenie wyblakłych kolorów, mogą pojawić się zniekształcenia obrazu.
Czynniki ryzyka zwyrodnienia plamki (AMD)
Wśród najczęściej wymienianych czynników ryzyka rozwoju zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem są: wiek, płeć żeńska u osób powyżej 75 roku życia, rasa, jasny kolor tęczówki, uwarunkowania genetyczne, długotrwale narażenia wzroku na intensywne światło, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, wysoki poziom cholesterolu, wysoki indeks masy ciała (BMI), palenie tytoniu, niedobór przeciwutleniaczy
Najważniejszymi czynnikami ryzyka rozwoju AMD są:
- wiek – jest najważniejszym czynnikiem ryzyka AMD.
- płeć – ryzyko rozwoju AMD jest większe u kobiet niż u mężczyzn
- rasa – choroba częściej dotyczy osób rasy białej
- uwarunkowania genetyczne – wykazano, iż u krewnych osoby chorującej na AMD jest ono 20-krotnie większe w porównaniu do całej populacji
- palenie papierosów – zwiększa ryzyko rozwoju AMD aż sześciokrotnie
- choroby serca i układu krążenia – mogą powodować zaburzenia przepływu krwi w tkankach oka i sprzyjać rozwojowi AMD
- otyłość – u osób z nadwagą swierdzono obniżoną zawartość w plamce substancji, które wymiatają wolne rodniki tlenowe
- nadmierna ekspozycja na słońce – szczególnie wysokoenergetyczne promieniowanie niebieskie ma uszkadzający wpływ na komórki nabłonka barwnikowego siatkówki (RPE), który odgrywają kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu fotoreceptorów siatkówki
- dieta – niedostateczna podaż antyoksydantów, nadmierne spożywanie alkoholu, pokarmów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol
Zwyrodnienie plamki jak zapobiegać chorobie?
Suplementowanie diety przeciwutleniaczami – wit. C i E. Liczne badania wskazują, że regularna suplementacja diety wysokimi dawkami multiwitamin i antyoksydantów może mniejsza ryzyko progresji ARM u pacjentów z czynnikami ryzyka rozwoju choroby. Należą do nich witamina C (500 mg/dziennie) oraz witamina E (200-400 mg/dziennie).
Stosowanie diety bogatej w luteinę. Luteina chroni przed promieniowaniem ultrafioletowym, które niszczy fotoreceptory, a tym samym wzrok, pochłaniając szkodliwe promienie UV. Ponieważ ludzki organizm nie jest jednak w stanie sam wyprodukować luteiny należy ją dostarczać wraz z pożywieniem w ilości 6 mg luteiny dziennie. Naturalnym źródłem luteiny są rośliny zielone: szpinak, jarmuż, brokuł. (Ponieważ luteina rozpuszcza się w tłuszczu, dlatego spożywając pokarmy bogate w luteinę, dla jej lepszej przyswajalności przez organizm należy dodawać kilka kropli oleju.
AMD formy choroby
a/ nieneowaskularna (sucha)
Postać sucha jest łagodniejszym typem AMD i cechuje się powolnym postępem choroby. Pogorszenie ostrości wzroku następuje u chorego stopniowo, w ciągu miesięcy lub lat. Sucha postać AMD charakteryzuje się występowaniem druz (złogi produktów przemiany materii siatkówki ) i tzw. zanikiem geograficznym. Druzy pojawiające się w okolicy plamkowej, zwłaszcza jeśli występują bardzo licznie i zlewają się ze sobą powodują gorsze widzenie przy słabym oświetleniu, wrażenie krzywienia liter lub ich pogrubiania w trakcie czytania. Zanik geograficzny, to wyraźnie odgraniczony, okrągły lub owalny obszar siatkówki w plamce, który powstaje w wyniku zmian zanikowych w warstwie nabłonka barwnikowego siatkówki, fotoreceptorów i naczyń włosowatych naczyniówki oka. Zmiany zanikowe powodują powolny spadek ostrości wzroku. Pacjent skarży się na trudności w czytaniu, ma wyraźnie gorsze widzenie przy słabym oświetleniu, utrudnione zachowanie ostrości i problemy z przeczytaniem rzędu liter w tekście.
b/ neowaskularna (wysiękowa, mokra)
Postać mokra ma zazwyczaj ciężki przebieg, a znaczna utrata widzenia może nastąpić nawet w ciągu kilku dni. Z początku chory zauważa podczas czytania, że litery „falują”, z czasem jednak w centralnym polu widzenia pojawia się nagle duża szara lub czarna plama, która uniemożliwia czytanie i widzenie z bliskiej odległości. Wrażenie falowania liter wywołane jest uniesieniem siatkówki, pod którą utworzyły się nowe, patologiczne naczynia krwionośne. Ich pojawienie się prawdopodobnie związane jest z genetycznie zwiększoną aktywnością czynnika VEGF (vascular endothelial growth factor). Nowoutworzone naczynia krwionośne mają cienkie ścianki, przez które przedostaje się surowica krwi. Gdy ścianki naczynia pękną – krew rozlewa się pod siatkówką – dając u chorego objaw szarej lub czarnej plamy w centralnym polu widzenia.
Laser 2RT – pierwsza skuteczna i bezpieczna terapia wczesnego AMD
Nieleczona wczesna postać AMD prowadzi do groźnej w skutkach zaawansowanej postaci AMD (postać wysiękowa), której leczenie (wstrzyknięcia dogałkowe preparatów anty-VEGF) może proces zatrzymać, ale już nie odwrócić! Zastosowanie nowej, rewolucyjnej terapii laserem 2RT jeszcze w stadium wczesnego AMD – gdy nie ma tragicznej utraty widzenia – daje szansę na utrzymanie dobrego widzenia do końca życia chorego.
Leczenie zwyrodnienia plamki (AMD). Jednym z największych wyzwań współczesnej okulistyki stało się opracowanie skutecznej terapii wczesnego stadium AMD, a tym samym zminimalizowania ryzyka utraty widzenia w późniejszym stadium choroby. Obecność druz pod siatkówką uważa się za klasyczny marker świadczący o występowaniu wczesnego AMD.
W tej fazie choroby jedynym sposobem leczenia była zalecana zwykle suplementacja diety. Próby wykorzystania laserów, stosowanych konwencjonalnie przy laseroterapii chorób siatkówki, nie przyniosły zadowalających efektów zmniejszania wielkości druz. Głównie ze względu na skutki towarzyszące termicznemu uszkodzeniu komórek siatkówki podczas zabiegów.
Terapia 2RT – „terapia poprawiająca naturalne mechanizmy obronne kompleksu siatkówkowo- -naczyniówkowego plamki, które chronią przed progresją zwyrodnienia. Taką nową terapią jest laserowy zabieg odmładzający siatkówkę (ang. retinal rejuvenation therapy – 2RT).” Instytut Ochrony Zdrowia w Polsce, 2016 r.
Laser 2RT. Instytut Oka w Warszawie jako pierwszy w Polsce rozpoczął terapię wczesnego AMD przy pomocy lasera 2RT. Przeprowadziliśmy u naszych Pacjentów już ponad 3500 zabiegów “odnowienia siatkówki oka”. Zabieg 2RT przeprowadza pierwszy w Polsce zespół certyfikowanych chirurgów laserowych, z wieloletnim klinicznym doświadczeniem w laseroterapii siatkówki.
Terapia laserem 2RT dostępna jest dla pacjentów od 2014 r. w kilku europejskich klinikach okulistycznych (Wielka Brytania, Niemcy, Holandia, Włochy), a także w USA, Australii, Nowej Zelandii.
TERAPIE anty-VEGF
W leczeniu wysiękowego AMD stosuje się iniekcje doszklistkowe (wstrzyknięcia do oka) z preparatów anty-VEGF. Zadaniem leków jest zahamowanie wzrostu nieprawidłowych (patologicznych naczyń), wchłoniecie przesięku i w rezultacie przywrócenie siatkówki oka do jej normalnego położenia. Leczenie wysiękowego AMD polega na wielokrotnym podawaniu metodą iniekcji do ciała szklistego preparatów z przeciwciałami anty-VEGF.
VEGF (vascular endothelial growth factor) to grupa czynników, które stymulują tworzenie się patologicznych naczyń błony neowaskularnej w przebiegu AMD.) Badacze odkryli, że czynnik VEGF produkowany m.in. przez komórki niedotlenionej siatkówki, pobudza tworzenie nowych naczyń oraz powoduje scienczanie i przesiąkanie naczyń już istniejących.
Iniekcje doszklistkowe to zastrzyki wykonywane do wnętrza gałki ocznej (komory ciała szklistego). Zastrzyki do oka podaje się w znieczuleniu miejscowym, więc są bezbolesne dla pacjenta. Zabieg przeprowadza się w warunkach ambulatoryjnych, w sali zabiegowej. W Instytucie Oka iniekcje doszklistkowe wykonywane są tylko przez doświadczonych specjalistów. Iniekcje (wstrzyknięcia doszklistkowe) są sposobem podania leków w możliwie najbliższy rejon oka zmieniony chorobowo.
Wybór leku (inhibitora VEGF), ilość wstrzyknięć, odstępy pomiędzy zabiegami i czas trwania kuracji ustala lekarz specjalista. Zarówno przed kwalifikacją pacjenta do zabiegu, jak i dla monitorowania skuteczności stosowanego leku – stosuje się specjalistyczne badania diagnostyczne ( angiografia, autofluorescencja, tomografia komputerowa OCT)